In dit boek onderzoekt Mounk de opkomst van het populisme, die zijn culminatiepunt heeft gevonden in het aantreden van Donald Trump en het gevaar dat de vrije democratische orde – waarvan we dachten dat deze stabiel was – hierdoor loopt. Tot voor kort dachten we dat het stelsel van liberale democratie had gezegevierd als de beste vorm van regering. Met de verkiezing van Trump veranderde dit beeld.

Deze verkiezing is het gevolg van- en symboliseert het brede vertrouwensverlies van burgers in dat systeem. Dat dit kon gebeuren in één van de meest stabiele democratieën is een schok. Maar ook in andere landen met een hecht democratisch systeem is dit aan de orde.

Liberalisme en democratie (hij gebruikt het eerste vooral in de klassieke, c.q. Amerikaanse zin van het woord) horen bij elkaar. Liberalisme gaat over de ‘rule of law’; democratie gaat over het vormen van de ‘volkswil’. Maar deze twee concepten drijven uit elkaar drijven. Mounk ziet:

• Democracy without rights, die leidt tot de tirannie van de meerderheid;
• Rights without democray, die ertoe leidt dat het politieke systeem de speeltuin van de (super-)rijken wordt.

Democratie vereist dat er een effectief mechanisme is om de wil van het volk te vertalen in beleid. Dat is juist in het geding gekomen. De meeste politici, journalisten en wetenschappers bepleiten feitelijk een model waarbij hun beslissingen juist buiten het bereik van de volkswil worden gebracht. De oplossing voor dit probleem is net zo simpel als de oorzaak: “The people need to reclaim the power”.

In essentie is dit wat mij het meest aanspreekt in het boek van Mounk. Hij formuleert hiervoor een aantal suggesties, zoals een ‘inclusief patriotisme’, het repareren van de ongelijkheid in de economie en het terugbrengen van een ‘burgerschapsgeloof’. Van dat inclusieve patriotisme en nationalisme moet ik niet veel hebben, het repareren van de economie en vooral het verkleinen van de kloof tussen extreme rijkdom en armoe lijkt me een absolute ‘must’, maar het accent moet wat mij betreft liggen bij het mobiliseren van- en het ruimte geven aan de ‘acterende burger’. Als dat is wat Mounk verstaat onder ‘civic faith’, dan lijkt me dat de belangrijkste aanbeveling.